Bệnh sán chó, một căn bệnh ký sinh trùng phổ biến, không chỉ gây ra những rắc rối về sức khỏe mà còn đem lại sự khó chịu không ngừng cho người bệnh. Triệu chứng ngứa dai dẳng, khó kiểm soát là một trong những dấu hiệu đặc trưng của bệnh này, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bị nhiễm sán chó (Dipylidium Caninum) hoặc giun đũa chó (Toxocara).
Trong bài viết này, Doctor Network sẽ cung cấp cho bạn một hướng dẫn toàn diện về cách giảm ngứa khi bị sán chó. Từ việc hiểu rõ về bệnh, cơ chế gây ngứa, đến các phương pháp điều trị hiệu quả và cách phòng ngừa. Doctor Network cũng sẽ đề cập đến những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra nếu không điều trị kịp thời.
Hãy cùng Doctor Network khám phá những giải pháp hiệu quả để đánh bại cơn ngứa khó chịu và lấy lại cuộc sống khỏe mạnh, thoải mái của bạn!
I. Tổng quan về bệnh sán chó
1. Định nghĩa bệnh sán chó (Toxocara)
Bệnh sán chó, còn được gọi là bệnh giun sán chó, là một bệnh ký sinh trùng gây ra bởi các loài giun sán ký sinh trong ruột của chó, mèo và một số động vật khác. Khi con người vô tình nuốt phải trứng của những loài ký sinh trùng này, họ có thể bị nhiễm bệnh.
2. Phân loại sán chó
Có hai loại sán chó chính thường gây bệnh ở người:
- Sán dây chó (Dipylidium Caninum): Đây là loại sán dẹp, có cơ thể phân đốt, thường sống trong ruột chó và mèo.
- Giun đũa chó (Toxocara): Đây là loại giun tròn, phổ biến hơn và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ở người.
3. Chu trình phát triển và lây nhiễm
Chu trình lây nhiễm của sán chó thường diễn ra như sau:
- Chó, mèo nhiễm sán sẽ thải trứng sán ra môi trường qua phân.
- Trứng sán tồn tại trong đất, cát hoặc bám vào rau củ quả.
- Con người vô tình nuốt phải trứng sán khi ăn phải thức ăn nhiễm bẩn hoặc tiếp xúc với đất cát có chứa trứng sán.
- Trứng sán nở thành ấu trùng trong ruột người, sau đó di chuyển qua thành ruột vào máu và các cơ quan khác trong cơ thể.
4. Đối tượng có nguy cơ cao
Những người có nguy cơ cao nhiễm sán chó bao gồm:
- Trẻ em, đặc biệt là những trẻ thường xuyên chơi đùa với đất cát
- Người nuôi chó mèo
- Người ăn thịt chó mèo chưa nấu chín kỹ
- Người ăn rau sống không được rửa sạch
- Người làm việc trong môi trường có tiếp xúc nhiều với đất, như nông dân, thợ làm vườn
5. Các triệu chứng thường gặp, tập trung vào triệu chứng ngứa
Bệnh sán chó có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, trong đó ngứa là một trong những triệu chứng phổ biến và khó chịu nhất. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Nổi mề đay, phát ban trên da
- Ngứa ngáy dữ dội, đặc biệt là vào ban đêm
- Rối loạn tiêu hóa: đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn
- Đau đầu, mệt mỏi
- Sốt nhẹ
- Giảm cân không rõ nguyên nhân
Triệu chứng ngứa trong bệnh sán chó thường xuất hiện ở các vùng da như bụng, lưng, mông và đùi. Cơn ngứa có thể dai dẳng và khó kiểm soát, gây ra nhiều khó chịu cho người bệnh.
Ngứa da là triệu chứng phổ biến nhất khi nhiễm sán chó
II. Cơ chế gây ngứa khi bị sán chó
1. Vai trò của ấu trùng sán chó
Ấu trùng sán chó đóng vai trò quan trọng trong cơ chế gây ngứa khi bị nhiễm bệnh. Sau khi trứng sán nở trong ruột người, ấu trùng sẽ bắt đầu hành trình di chuyển trong cơ thể, gây ra nhiều phản ứng và triệu chứng, trong đó có cảm giác ngứa ngáy khó chịu.
2. Cơ chế ấu trùng di chuyển trong cơ thể
Quá trình di chuyển của ấu trùng sán chó trong cơ thể người diễn ra như sau:
- Di chuyển qua đường máu và bạch huyết: Sau khi xâm nhập qua thành ruột, ấu trùng sẽ theo dòng máu và hệ bạch huyết di chuyển đến các cơ quan khác trong cơ thể.
- Thích nghi với môi trường trong cơ thể: Ấu trùng có khả năng thích nghi với môi trường mới, giúp chúng tồn tại và phát triển trong các mô và cơ quan của cơ thể người.
- Tạo nang ấu trùng ở các mô, cơ quan: Khi đến các cơ quan đích như gan, phổi, não, mắt, ấu trùng sẽ tạo ra các nang để bảo vệ mình và tiếp tục phát triển.
3. Phân tích chất độc do ấu trùng tiết ra
Trong quá trình di chuyển và phát triển, ấu trùng sán chó tiết ra nhiều loại chất độc và enzyme, bao gồm:
- Protease: Enzyme phân hủy protein, giúp ấu trùng di chuyển qua các mô
- Lipase: Enzyme phân hủy chất béo
- Các chất kháng nguyên bề mặt: Kích thích hệ miễn dịch của cơ thể
Những chất này không chỉ gây tổn thương trực tiếp cho các mô mà còn kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể, dẫn đến phản ứng viêm và cảm giác ngứa.
4. Phản ứng của hệ miễn dịch
Khi phát hiện sự hiện diện của ấu trùng sán chó, hệ miễn dịch của cơ thể sẽ phản ứng mạnh mẽ:
- Tăng sản xuất kháng thể: Cơ thể sẽ tạo ra các kháng thể đặc hiệu để chống lại ấu trùng sán chó.
- Giải phóng histamine: Đây là chất trung gian hóa học chính gây ra cảm giác ngứa và các phản ứng dị ứng khác.
- Tăng cường hoạt động của bạch cầu ái toan: Loại tế bào này đóng vai trò quan trọng trong việc chống lại ký sinh trùng, nhưng cũng góp phần gây ra phản ứng viêm và ngứa.
5. Mô tả chi tiết quá trình gây ngứa da
Quá trình gây ngứa da khi bị sán chó có thể được mô tả như sau:
- Ấu trùng sán chó di chuyển dưới da, gây kích thích các đầu dây thần kinh.
- Các chất độc và enzyme do ấu trùng tiết ra làm tổn thương các tế bào da.
- Hệ miễn dịch phản ứng bằng cách giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác.
- Histamine kích thích các thụ thể ngứa trên da, gửi tín hiệu đến não.
- Não nhận tín hiệu và tạo ra cảm giác ngứa, khiến người bệnh muốn gãi.
- Việc gãi có thể làm tổn thương da thêm, tạo ra một vòng luẩn quẩn của ngứa và gãi.
Hiểu rõ cơ chế này giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về bệnh sán chó và có thể áp dụng các biện pháp điều trị và giảm ngứa hiệu quả hơn.
III. Phân biệt ngứa do sán chó với các bệnh lý da liễu khác
Để điều trị hiệu quả, việc phân biệt ngứa do sán chó với các bệnh lý da liễu khác là rất quan trọng. Dưới đây là bảng so sánh giúp bạn dễ dàng nhận biết:
| Bệnh lý | Vị trí ngứa | Đặc điểm ngứa | Triệu chứng kèm theo |
|---|---|---|---|
| Sán chó | Bụng, lưng, mông, đùi | Dai dẳng, tăng vào ban đêm | Nổi mề đay, rối loạn tiêu hóa, đau đầu |
| Nấm da | Vùng da tiếp xúc, nếp gấp | Ngứa kèm bỏng rát | Mẩn đỏ hình tròn, bong vảy |
| Ghẻ | Kẽ ngón tay, cổ tay, nách | Ngứa dữ dội vào ban đêm | Nốt phát ban, đường hầm dưới da |
| Dị ứng | Toàn thân hoặc vùng tiếp xúc | Ngứa đột ngột, dữ dội | Phát ban, sưng tấy, khó thở (nếu nặng) |
| Viêm da cơ địa | Mặt, khuỷu tay, đầu gối | Ngứa kéo dài, chu kỳ | Da khô, nứt nẻ, dày sừng |
Cần thiết phải xét nghiệm để chẩn đoán chính xác
Mặc dù bảng so sánh trên có thể giúp bạn có cái nhìn sơ bộ, việc chẩn đoán chính xác bệnh sán chó cần dựa vào các xét nghiệm chuyên biệt:
- Xét nghiệm máu: Kiểm tra số lượng bạch cầu ái toan và kháng thể đặc hiệu.
- Xét nghiệm phân: Tìm trứng hoặc đoạn sán trong phân.
- Sinh thiết da: Trong một số trường hợp, để loại trừ các bệnh lý da liễu khác.
- Chụp X-quang hoặc CT scan: Nếu nghi ngờ ấu trùng di chuyển đến các cơ quan nội tạng.
Việc thực hiện các xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể.
IV. Phương pháp điều trị ngứa khi bị sán chó
Điều Trị Nguyên Nhân – Diệt Sán Chó
Việc điều trị triệt để phải tuân theo phác đồ của bác sĩ chuyên khoa. Các thuốc đặc trị chính bao gồm:
- Niclosamide:
- Liều dùng: 2g/ngày cho người lớn
- Thời gian: Uống 1 lần duy nhất
- Ưu điểm: Ít tác dụng phụ
- Nhược điểm: Cần nhai kỹ, tỷ lệ tái phát cao
- Praziquantel:
- Liều dùng: 5-10mg/kg/ngày
- Thời gian: Uống 1 lần
- Ưu điểm: Hiệu quả cao
- Nhược điểm: Có thể gây buồn nôn
Điều Trị Triệu Chứng – Giảm Ngứa
Sử Dụng Thuốc Kháng Histamine
Các thuốc kháng histamine thế hệ mới giúp kiểm soát ngứa hiệu quả:
- Loratadine
- Cetirizine
- Fexofenadine
Các Biện Pháp Hỗ Trợ
- Kem bôi da:
- Kem hydrocortisone 1%
- Kem calamine
- Gel aloe vera
- Tắm nước lá:
- Lá trà xanh
- Lá khế
- Lá kinh giới
- Chườm lạnh:
- Sử dụng túi chườm lạnh
- Đắp khăn ướt mát
- Thời gian: 10-15 phút/lần
Sử dụng corticosteroid Dạng uống hoặc tiêm cho trường hợp ngứa nặng hoặc viêm da
V. Uống Thuốc Trị Sán Chó Vẫn Bị Ngứa: Nguyên Nhân và Giải Pháp
Phân Tích Nguyên Nhân
Hiện tượng ngứa kéo dài sau điều trị có thể do:
- Kháng thể kháng sán chó vẫn tồn tại
- Phản ứng của cơ thể với ấu trùng chết
- Tái nhiễm từ môi trường
- Dị ứng với thuốc điều trị
Giải Pháp Khắc Phục
- Điều trị triệu chứng:
- Tiếp tục dùng thuốc kháng histamine
- Sử dụng corticosteroid tại chỗ
- Tăng cường miễn dịch
- Phòng ngừa tái nhiễm:
- Vệ sinh môi trường
- Tẩy giun định kỳ cho thú cưng
- Kiểm tra nguồn thực phẩm
VI. Chế Độ Ăn Uống và Sinh Hoạt
Lựa Chọn Thực Phẩm An Toàn
Để hỗ trợ quá trình điều trị và phòng ngừa tái nhiễm, cần tuân thủ chế độ ăn uống khoa học:
| Nhóm thực phẩm | Nên ăn | Nên tránh |
|---|---|---|
| Rau củ | Rau củ nấu chín, đã rửa kỹ | Rau sống, salad chưa đảm bảo |
| Thịt | Thịt nấu chín kỹ | Thịt tái, thịt sống |
| Hải sản | Hải sản nấu chín | Gỏi cá, sashimi |
| Trái cây | Đã gọt vỏ, rửa sạch | Trái cây không rõ nguồn gốc |
Chế Độ Ăn Tăng Cường Sức Đề Kháng
- Thực phẩm giàu vitamin:
- Vitamin A: Cà rốt, bí đỏ, rau xanh đậm
- Vitamin C: Cam, quýt, ổi
- Vitamin E: Các loại hạt, dầu thực vật
- Thực phẩm giàu khoáng chất:
- Kẽm: Hàu, thịt bò, hạt bí
- Selen: Cá, tỏi, nấm
- Sắt: Rau củ xanh đậm, thịt đỏ
Lưu Ý Về Vệ Sinh Cá Nhân
- Vệ sinh hàng ngày:
- Tắm rửa sạch sẽ
- Thay quần áo thường xuyên
- Giặt ga trải giường, gối định kỳ
- Cắt ngắn móng tay tránh gãi
- Vệ sinh môi trường sống:
- Lau dọn nhà cửa thường xuyên
- Giặt thảm, rèm cửa định kỳ
- Khử trùng đồ chơi trẻ em
- Xử lý rác thải đúng cách
VII. Trẻ Em Bị Sán Chó: Dấu Hiệu và Cách Chăm Sóc
Đặc Điểm Bệnh Sán Chó Ở Trẻ Em
Trẻ em có nguy cơ nhiễm sán chó cao hơn người lớn do:
- Thói quen đưa tay vào miệng
- Tiếp xúc nhiều với đất cát
- Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện
- Vệ sinh cá nhân chưa tốt
Triệu Chứng Thường Gặp Ở Trẻ
| Triệu chứng | Biểu hiện | Mức độ ưu tiên xử trí |
|---|---|---|
| Ngứa da | Gãi liên tục, khó ngủ | Cao |
| Rối loạn tiêu hóa | Đau bụng, tiêu chảy | Cao |
| Kém ăn | Biếng ăn, sút cân | Trung bình |
| Mệt mỏi | Uể oải, kém tập trung | Trung bình |
Cách Nhận Biết và Xử Lý Khi Trẻ Bị Ngứa
- Quan sát dấu hiệu:
- Trẻ gãi nhiều vào ban đêm
- Có vết xước do gãi
- Da nổi mề đay
- Trẻ quấy khóc
- Xử lý ban đầu:
- Giữ móng tay trẻ sạch và ngắn
- Mặc quần áo cotton thoáng mát
- Tránh để trẻ ra mồ hôi
- Sử dụng kem dưỡng ẩm dịu nhẹ
Lưu Ý Khi Sử Dụng Thuốc Cho Trẻ
- Nguyên tắc cơ bản:
- Tuân thủ chỉ định của bác sĩ
- Không tự ý điều chỉnh liều
- Theo dõi phản ứng của trẻ
- Ghi chép diễn biến bệnh
- Các loại thuốc thường dùng:
- Thuốc diệt sán: Liều lượng theo cân nặng
- Thuốc kháng histamine: Chọn loại phù hợp với trẻ
- Kem bôi: Sử dụng loại dành cho trẻ em
VIII. Phòng Ngừa Bệnh Sán Chó Hiệu Quả
Tẩy Giun Định Kỳ Cho Thú Cưng
Việc tẩy giun cho thú cưng cần được thực hiện theo lịch trình khoa học:
| Độ tuổi thú cưng | Tần suất tẩy giun | Loại thuốc khuyến nghị |
|---|---|---|
| 0-3 tháng | 2 tuần/lần | Pyrantel pamoate |
| 3-6 tháng | 1 tháng/lần | Praziquantel |
| Trên 6 tháng | 3 tháng/lần | Praziquantel kết hợp |
| Thú cưng mang thai | Theo chỉ định thú y | Thuốc chuyên biệt |
Xử Lý Phân Chó Mèo Đúng Cách
- Quy trình xử lý:
- Thu gom phân hàng ngày
- Sử dụng găng tay khi thu gom
- Đựng trong túi kín
- Xử lý bằng hóa chất khử trùng
- Vứt vào thùng rác có nắp đậy
Vệ Sinh Môi Trường Sống
- Khu vực trong nhà:
- Lau sàn bằng dung dịch khử trùng
- Giặt thảm, chăn màn thường xuyên
- Vệ sinh khu vực thú cưng sinh hoạt
- Khử trùng đồ chơi của thú cưng
- Khu vực ngoài trời:
- Dọn sạch vườn, sân
- Phun thuốc diệt bọ chét
- Tránh để đọng nước
- Cắt tỉa cỏ thường xuyên
Thuốc trị sán chó thường an toàn khi được sử dụng đúng liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ
IX. Các Biến Chứng Nguy Hiểm Của Bệnh Sán Chó
Mặc dù ngứa là triệu chứng phổ biến và khó chịu nhất của bệnh sán chó, nhưng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là một số biến chứng cần đặc biệt lưu ý:
1. Tổn thương gan
- Nguyên nhân: Ấu trùng sán chó di chuyển qua gan, gây tổn thương tế bào gan.
- Triệu chứng: Đau bụng vùng gan, vàng da, mệt mỏi, chán ăn.
- Hậu quả: Có thể dẫn đến suy gan nếu không được điều trị kịp thời.
2. Tổn thương phổi
- Cơ chế: Ấu trùng xâm nhập vào phổi, gây viêm và tổn thương mô phổi.
- Biểu hiện: Ho kéo dài, khó thở, đau ngực.
- Nguy cơ: Có thể dẫn đến viêm phổi nặng hoặc tràn dịch màng phổi.
3. Tổn thương mắt
- Diễn biến: Ấu trùng di chuyển đến mắt, gây tổn thương võng mạc hoặc thủy tinh thể.
- Dấu hiệu: Giảm thị lực, đau mắt, nhìn mờ.
- Hậu quả nghiêm trọng: Có thể dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.
4. Tổn thương não
- Cơ chế: Ấu trùng xâm nhập hệ thần kinh trung ương, gây viêm não hoặc màng não.
- Triệu chứng: Đau đầu dữ dội, co giật, rối loạn ý thức.
- Mức độ nguy hiểm: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, có thể đe dọa tính mạng.
5. Bảng tổng hợp các biến chứng và mức độ nguy hiểm
| Biến chứng | Triệu chứng chính | Mức độ nguy hiểm | Cần can thiệp y tế |
|---|---|---|---|
| Tổn thương gan | Đau bụng, vàng da | Cao | Ngay lập tức |
| Tổn thương phổi | Ho, khó thở | Cao | Trong vòng 24 giờ |
| Tổn thương mắt | Giảm thị lực, đau mắt | Trung bình – Cao | Trong vòng 48 giờ |
| Tổn thương não | Đau đầu dữ dội, co giật | Rất cao | Cấp cứu ngay lập tức |
6. Cách phòng ngừa biến chứng
- Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ
- Theo dõi sát sao các triệu chứng và báo cáo ngay cho bác sĩ nếu có bất thường
- Thực hiện đầy đủ các xét nghiệm theo dõi định kỳ
- Duy trì lối sống lành mạnh, tăng cường hệ miễn dịch
- Tránh tự ý dùng thuốc hoặc ngưng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ
X. Kết luận
Bệnh sán chó, mặc dù phổ biến, vẫn là một vấn đề sức khỏe đáng lo ngại, đặc biệt là triệu chứng ngứa dai dẳng và khó chịu. Tuy nhiên, với sự hiểu biết đúng đắn về bệnh và các phương pháp điều trị, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát và đánh bại căn bệnh này.
Tóm tắt những điểm chính:
- Bệnh sán chó gây ra bởi ký sinh trùng, với triệu chứng nổi bật là ngứa ngáy.
- Cơ chế gây ngứa liên quan đến sự di chuyển của ấu trùng và phản ứng của hệ miễn dịch.
- Điều trị bao gồm cả thuốc đặc trị và các biện pháp giảm ngứa.
- Tuân thủ phác đồ điều trị là yếu tố quyết định sự thành công.
- Biến chứng của bệnh có thể rất nguy hiểm, cần được phát hiện và xử lý kịp thời.
- Phòng ngừa là biện pháp tốt nhất, bao gồm vệ sinh cá nhân, môi trường và chăm sóc vật nuôi đúng cách.
Lời khuyên cuối cùng:
- Nếu nghi ngờ mắc bệnh sán chó, hãy đến gặp bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
- Duy trì lối sống lành mạnh và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ bản thân và gia đình.
- Không tự ý điều trị hoặc sử dụng các phương pháp không được khoa học chứng minh.
- Chia sẻ kiến thức về bệnh sán chó với người thân và cộng đồng để nâng cao nhận thức và phòng ngừa hiệu quả.
Bằng cách kết hợp kiến thức, sự cẩn trọng và chăm sóc y tế phù hợp, chúng ta có thể vượt qua thách thức của bệnh sán chó và duy trì một cuộc sống khỏe mạnh, không bị quấy rầy bởi những cơn ngứa khó chịu.
Một số dẫn chứng khoa học về “cách giảm ngứa khi bị sán chó”
-
Nghiên cứu về thuốc trị sán chó:
- Một nghiên cứu năm 2018 trên Tạp chí Nhiễm trùng Lâm sàng đã đánh giá hiệu quả của albendazole trong điều trị nhiễm sán chó ở người. Kết quả cho thấy albendazole có hiệu quả cao trong việc giảm số lượng ấu trùng sán chó trong cơ thể và cải thiện các triệu chứng lâm sàng, bao gồm cả ngứa. (Nguồn:https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29566486/)
-
Nghiên cứu về corticosteroid:
- Corticosteroid thường được sử dụng để giảm viêm và ngứa trong nhiều bệnh lý da liễu, bao gồm cả viêm da dị ứng và phản ứng dị ứng do ký sinh trùng. Mặc dù chưa có nghiên cứu cụ thể về việc sử dụng corticosteroid trong điều trị ngứa do sán chó, nhưng kinh nghiệm lâm sàng cho thấy chúng có thể giúp giảm triệu chứng ngứa hiệu quả.
-
Nghiên cứu về thuốc kháng histamin:
- Thuốc kháng histamin là một lựa chọn phổ biến để giảm ngứa do dị ứng. Mặc dù chưa có nghiên cứu cụ thể về hiệu quả của thuốc kháng histamin trong điều trị ngứa do sán chó, nhưng chúng có thể giúp giảm triệu chứng ngứa do phản ứng dị ứng của cơ thể với ấu trùng sán chó.
Tài liệu tham khảo:
https://wagwalking.com/condition/tapeworms
https://www.hillspet.com/dog-care/healthcare/tapeworms-in-dogs
https://vcahospitals.com/know-your-pet/tapeworm-infection-in-dogs
Kiểm Duyệt Nội Dung
Hơn 10 năm kinh nghiệm truyền thông marketing trong lĩnh vực y tế, sức khỏe.
Triển khai thành công các hoạt động truyền thông marketing, phát triển nội dung và xây kênh mạng xã hội cho các đối tác bệnh viện, phòng khám, bác sĩ và chuyên gia y tế khắp cả nước.
Hơn 6 năm kinh nghiệm tổ chức sản xuất các chương trình y tế uy tín hàng đầu Việt Nam, phối hợp cùng Đài Truyền hình Tp.HCM (HTV). Các chương trình tiêu biểu bao gồm Nhật Ký Blouse Trắng, Bác Sĩ Nói Gì, Alo Bác Sĩ Nghe, Nhật Ký Hạnh Phúc, Vui Khỏe Cùng Con, Bác Sỹ Mẹ, v.v.
Hợp tác toàn diện với hàng trăm bệnh viện và phòng khám, hàng nghìn bác sĩ và chuyên gia y tế nhằm chung tay xây dựng nền tảng nội dung và dịch vụ y tế trên ứng dụng Doctor Network.
